Nga: Ariana Remmel “Nature”
Në mesin e muajit mars, disa vende evropiane e pezulluan shpërndarjen e vaksinës anti-Covid-19 të prodhuar nga Universiteti i Oksfordit në Britaninë e Madhe dhe kompania farmaceutike AstraZeneca, pas raporteve se disa njerëz kishin zhvilluar çrregullime të mpiksjes së gjakut pas marrjes së kësaj vaksine.
Vendimet u bazuan në një grupim prej rreth 20 milion njerëzish të vaksinuar në Mbretërinë e Bashkuar dhe Bashkimin Evropian, 25 prej të cilëve përjetuan mpiksje serioze të gjakut, të lidhur me uljen e numrit të trombociteve, duke shkaktuar në fund 9 vdekje.
Por një rishikim i rasteve nga Agjencia Evropiane e Barnave (EMA), nuk mundi të thoshte përfundimisht nëse rastet e raportuara ishin të lidhura me vaksinën AstraZeneca, teksa arriti në përfundimin se përfitimet e vaksinës tejkalojnë çdo lloj rreziku.
Vendet kanë rifilluar vaksinimet, edhe pse Gjermania e ka ndaluar përdorimin e kësaj vaksine tek njerëzit nën 60 vjeç, pasi sistemet e saj të monitorimit të sigurisë raportuan 31 mpiksje serioze të gjakut në një grup prej 2.7 milionë njerëzish të vaksinuar.
Këto ngjarje tregojnë se sa sfiduese është në fakt të provosh se një problem mjekësor pas vaksinimit – i njohur si një “ngjarje e pafavorshme”-është shkaktuar nga vetë vaksina. Zyrtarët e shëndetit publik, duhet të vendosin një “ekuilibër delikat”, kur flasin mbi rrezikun e efekteve anësore të rralla, së bashku me rreziqet e formës së rëndë të Covid-19, thotë vaksinologia Kethrin Eduards e Shkollës së Mjekësisë së Universitetit Vanderbilt në Nashville, Tenesi.
Mjekët po shqetësohen për nxitjen e lëvizjeve kundër vaksinave, që tashmë po shtojnëhezitimin ndaj vaksinave në disa komunitete. Njëherazi, është e rëndësishme të mos hidhet poshtë potencialin për efektet anësore të rralla por të rënda, derisa studiuesit të kenë mundësi të përcaktojnë shkakësinë, një proces ky që mund të zgjasë me vite.
Në një situatë ideale, një efekt anësore do të lidhej drejtpërdrejt me një vaksinë duke përdorur një test laboratorik specifik. Për shembull, një version i hershëm i vaksinës së poliomelitit, që përdorte një formë të dobësuar të virusit për të gjeneruar imunitet, bënte që afro 1 person të zhvillonte sëmundjen për çdo 2.4 milion doza të injektuara.
Në këto raste,tipi i virusit i përdorur në vaksinë, mund të izolohej në lëngun kurrizor, thotë Eduards, ndaj ishte e qartë se sëmundjen e kishte shkaktuar vaksina. Por këto lloj testesh nuk janë të mundshme për shumicën e efekteve anësore, ose sepse nuk ka biomarker specifik për t’u testuar, ose sepse teste të tilla janë jopraktike.
Në fillim ngjarjet lidhen mes tyre vetëm nga koha e ndodhjes:një person merr një vaksinë, dhe pastaj përjeton efektin anësor pak çaste më vonë. Kjo e bën veçanërisht sfiduese të provosh nëse efekti anësore është shkaktuar në të vërtetë nga vaksina, thotë Edwards, sidomos kur reagimi ndodh disa ditë apo javë pas vetë vaksinimit.
Për të shqyrtuar lidhjen, studiuesit kryejnë studime për të përcaktuar shkallën e efekteve anësore në popullatat e vaksinuara krahasuar, me probabilitetin që ato të ndodhin rastësisht tek njerëzit që nuk kanë marrë vaksinën. Ata gjithashtu duhet të përcaktojnë mekanizmin që mund të ketë shkaktuar reagimin.
Gjatë pandemisë së gripit H1N1 2009 (ose Gripi i Derrit), agjencitë e shëndetit publik në Suedi dhe Finlandë, ngritën alarmin për një normë të rritur të narkolepsisë – një çrregullim kronik dhe dobësues i gjumit -tek fëmijët që kishin marrë një dozë të Pandemrix, një vaksinë kundër H1N1.
Rastet me narkolepsi, u raportuan me një normë prej rreth 1 rast për 18.400 doza vaksinash, dukshëm më të larta sesa pritej në mënyrë rastësore. Zyrtarët e shëndetit publik u shqetësuan se një përbërës i vaksinës që përdoret për të rritur përgjigjen imune të trupit, mund të shkaktojë një përgjigje imune të padëshiruar, që edhe shkaktoi sëmundjen.
Studimet e hershme sugjeruan se Pandemrix e rriste rrezikun e narkolepsisë tek grupmosha të caktuara, por rezultatet ishin shumë të ndryshueshme për të nxjerrë përfundime të gjëra. Më shumë se 10 vjet pasi mbaroi ajo pandemi, shkencëtarët nuk bien ende dakord mbi natyrën e lidhjes midis Pandemrix dhe narkolepsisë.
Në vitin 2018, vaksinologu Stiven Blejk në Spitalin e Fëmijëve Sinsinati në Ohajo, dhe një grup kolegësh ndërkombëtarë, botuan një studim që arriti në përfundim se vetëm elementët ndihmës në një vaksinë nuk lidhen me një rrezik në rritje të zhvillimit të narkolepsisë tek të vaksinuarit.
Studiuesit krahasuan nivelet e narkolepsisë në 7 vende me normat e raportuara tek grupet e vaksinuara me Pandemrix dhe dy vaksina të tjera H1N1 që përmbajnë elementë ndihmës. “Ne nuk gjetëm ndonjë provë të rritjes së rrezikut brenda vendeve që studiuam, përveçse në Suedi ku u zbuluan në fillim raste të tilla”- thotë Blek.
Në rastin e vaksinave anti-Covid, ato që po shpërndahen aktualisht janë testuar në prova klinike me mijëra pjesëmarrës, para se qeveritë të autorizonin përdorimin e tyre të gjerë. “Këto teste kryhen për t’iu përgjigjur pikëpyetjeve në lidhje me efikasitetin, dhe për të vlerësuar shkallën e efekteve anësore që janë shumë të zakonshme, si dhimbjet në vendin e injektimit apo dhimbje koke”- thotë Hilda Bastian, një shkencëtare e pavarur në Viktoria, Australi.
Por edhe testet më të mëdha klinike, nuk janë të dizenjuara për të zbuluar efekte anësore jashtëzakonisht të rralla, të cilat mund të ndodhin në më pak se 1 rast për 10.000 vaksinime. Për shkak se aktualisht po vaksinohen qindra miliona njerëz kundër Covid-19, është logjike që edhe ngjarje shumë të rralla – si reagimet e rënda alergjike apo mpiksjet e gjakut – do të fillojnë të shfaqen në raportet e sigurisë, thotë Bastian.
Sipas saj, sfida tani është të zbulojmë se cilat prej këtyre ngjarjeve janë të lidhura me vaksinën. Dhe në Shtetet e Bashkuara, Instituti Kombëtar i Alergjisë dhe Sëmundjeve Infektive ka filluar organizimin e një testi klinike për të kuptuar rreziqet e alergjisë nga vaksinat anti-Covid-19 bazuar tekmARN-ja.
Vaksina mARN e zhvilluar nga Pfizer dhe BioNTech, shoqërohet me një normë prej 5 rastesh reaksione alergjike të rënda për 1 milion doza, ndërsa ajo e Modernës, lidhet me një normë prej 3 raste për 1 milionë doza. Të prekurit duket se janë kryesisht gra dhe njerëz që kanë pasur më herët histori me alergjitë.
Stejsi Xhons, alergologe dhe imunologe në Universitetin e Arkansas për Shkencat Mjekësore dhe kolegët e saj, po drejtojnë një studim në mbarë SHBA-nëpër të kuptuar më mirë përqindjen e këtyre reagimeve që ndodhin tek njerëzit me një histori të alergjive, krahasuar me një grup kontrolli.
Këto reaksione alergjike janë “jashtëzakonisht të rralla” thotë Xhons. Nëse studimi vëren një normë të rritur të reaksioneve të rënda alergjike në këtë provë të kontrolluar me kujdes, kjo do t’i japë mundësi studiuesve“të dinë se kush është në rrezik, dhe ta përcaktojnë atë rrezik”, në mënyrë që mjekët të japin këshilla më të mira, thotë ajo.
Burimi i lajmit: https://www.nature.com/articles/d41586-021-00880-9
Përshtatur nga TIRANA TODAY
