Nga: François Delattre “The New York Times”
Përvoja ime në Këshillin e Sigurimit të Kombeve të Bashkuara gjatë 5 viteve të fundit, më ka dhënë mundësinë të shoh një të vërtetë të hidhur:Bota po bëhet çdo ditë gjithnjë e më e rrezikshme, dhe më pak e parashikueshme.
Ndërsa “pllakat tektonike” të pushtetit janë duke lëvizur nën këmbët tona, të nxitura jo pak nga efektet e kombinuara të një revolucioni teknologjik dhe rritjes ekonomike të Kinës, ne po shohim gjithashtu rrikthimin e një konkurrence në rritje midis fuqive të mëdha.
Ne gjendemi tani në mesin e një kaosi të ri botëror. Tre mekanizmat kryesore të sigurisë,
nuk po funksionojnë më:s’ka më një SHBA që është “xhandari” që garanton rendin ndërkombëtar; dhe nuk ekziston më një sistem solid i qeverisjes ndërkombëtare. Dhe
ç’është më shqetësuese, nuk ka asnjë grupim kombesh të aftë të rikthejnë konsensusin mes palëve.
Situata sot është shumë e rrezikshme. Çdo krizë serioze ndërkombëtare, ka potencialin të dalë jashtë kontrollit. Kjo është ajo që pamë të ndodhë në Siri, dhe ajo që ne duhet ta parandalojmë të ndodhë me Iranin dhe Korenë e Veriut, apo dhe në Detin e Kinës Jugore.
Në mungesë të një sistemi shumëpalësh funksional, bota ka prirjen të ndahet në sfera të ndikimit; gjë që çon në përplasje, sikurse e ka treguar shumë herë historia evropiane. Rreziku është edhe më i madh, kur ndarjet gjeopolitike i mbivendosen betejës teknologjike midis botëve dixhitale, të udhëhequra nga amerikanët dhe kinezët.
Në botën tonë që po ndryshon me shpejtësi, zgjedhjet vendimtare me të cilat përballen amerikanët dhe evropianët, janë të krahasueshme me ato që u ballafaquam së bashku pas Luftës së Dytë Botërore. Evropa po përballet me një vendim ekzistencial. A dëshiron ajo të mbetet një lojtare e plotfuqishme në botë, me vizionin dhe politikën e vet? Apo do të dorëhiqet nga ky rol, për t’u bërë në rastin më të mirë, një dëshmitare e pafuqishme e rivalitetit mes fuqive të mëdha globale, dhe në rastin më të keq një fushëbetejë e këtyre rivaliteteve?
Unë kam bindjen e thellë, se Evropa ka përgjegjësinë historike, por zotëron edhe mjetet, për t’u bërë një nga qendrat kryesore të veprimit dhe ndikimit në një botë shumëpolare. Është detyrë e Evropës të veprojë si një nyjë lidhëse, dhe një fuqi balancuese për botën. Unë besoj ndërkaq, se është në interesin e SHBA-së që të ketë një Evropë më të fortë, e cila të ketë mundësi të marrë përsipër një pjesë më të madhe të barrës, në një aleancë të përtërirë transatlantike.
Kjo është arsyeja, pse është jetike që diplomacia amerikane të mbështesë më qartë integrimin evropian. Edhe Shtetet e Bashkuara, përballen me një zgjedhje thelbësore. A dëshiron ajo të bëhet një fortesë e izoluar? Apo dëshiron të vazhdojë të dialogojë me botën, dhe të ndihmojë në formësimin e saj?
Përtej politikës së brendshme amerikane, ne mund të shohim 3 tendeca të forta, efektet e kombinuara të të cilave, po e ndryshojnë ndjeshëm politikën e jashtme amerikane. Prirja e parë bazohet në premisën se Shtetet e Bashkuara, duhet të parandalojnë një aleancë strategjike midis Moskës dhe Pekinit.
Por përfundimet ndryshojnë, pasi Kina perceptohet tanimë si konkurrentja kryesore e SHBA-së. Përvoja ime në Këshillin e Sigurimit të OKB, më ka treguar se përtej gjesteve teatrale, marrëdhëniet e tensionuara midis Shteteve të Bashkuara dhe Kinës, po ndikojnë tashmë mbi rendin ndërkombëtar.
Rritja e fuqisë së Kinës dhe ndikimit të saj në Kombet e Bashkuara gjatë 5 viteve të fundit, ka qenë vërtetë spektakolare. Prirja e dytë, është besimi aktualisht shumë i përhapur në Amerikë, se rendi i pasluftës, nuk i sjell më shumë dobi vendit sa dikur, dhe se kostot e saj financiare dhe njerëzore, i tejkalojnë përfitimet strategjike.
Kjo gjë shpjegon edhe aspiratën e tanishme amerikane, që t’i largohet pjesërisht multilateralizmit, dhe të ndërtojë një rend ndërkombëtar të bazuar tek marrëdhëniet dypalëshe. Përkrahësit e kësaj pikëpamje, besojnë se në këtë mënyrë Shtetet e Bashkuara rifitojnë lirinë, dhe maksimizojnë avantazhet e saj.
Prirja e tretë është një “impulsi Xheksonian”, që po përjeton aktualisht SHBA-ja. Duke i bërë jehonë pikëpamjeve populiste të presidentit Endrju Xhekson – një përzierje e çuditshme e unilateralizmit dhe izolacionizmit – shkolla xheksoniane e mendimit, është pjesë e historisë amerikane.
Mosangazhimi i Amerikës në botë, filloi që para administratës aktuale. Unë besoj, se kjo tendencë do të vazhdojë për një kohë të gjatë. Dhe kjo gjë është për të ardhur keq. Një nga parakushtet për një rend të qëndrueshëm ndërkombëtar, është që Amerika të angazhohet në çështjet botërore dhe në institucionet multilaterale.
Për të luftuar terrorizmin, për të parandaluar përhapjen e armëve bërthamore, për të menaxhuar krizat ndërkombëtare, dhe për të mbrojtur fëmijët tanë nga një tragjedi mjedisore, ne kemi nevojë për angazhimin e fortë të SHBA-së, si dhe për format e reja të multilateralizmit, të përshtatura për kohën që jetojmë.
Amerika nuk mund ta bëjë këtë e vetme, dhe bota nuk mund ta bëjë këtë pa Amerikën. Është ky apel miqësor dhe bipartizan që unë bëj ndaj të gjithë miqve të mi amerikanë, para se të rikthehem në Paris për të marrë detyrën time të re.
Bazuar tek vlerat e përbashkëta, Shtetet e Bashkuara dhe Franca, kanë një përgjegjësi të veçantë për të udhëhequr këtë proces. Tek e fundit, Statuja e Lirisë, e dhuruar nga Franca për popullin amerikan, mbetet deri më sot ambasadorja më e mirë e ‘Ëndrrës Amerikane’.
Shënim: François Delattre, është ambasadori i Francës në Kombet e Bashkuara.
TIRANA TODAY
