Të paktën 6,000 trupa qëndrojnë të fshehura në kanalet e Shqipërisë. Ne themi të paktën për shkak se të dhënat konkrete mbi krimet e diktaturës së Enver Hoxhës, e cila filloi në vitin 1945 dhe mbijetoi deri me vdekjen e tij në vitin 1985, janë të pakta dhe të vështirë të testueshme. Historianët, përveç kësaj shifre kanë thënë se në atë kohë kishte 34.000 burgosurit dhe 50.000 të burgosur në kampet e punës deri në vitin 1991, kur regjimi më në fund ra.
Për të kuptuar karakterin e rëndë të represorit , duhet të kujtojmë se ndërsa vendet e tjera si Jugosllavia apo vetë Bashkimin Sovjetik, u përpoq për t’u përshtatur pasi u shkëputur nga vitet më të përgjakshme të Stalinit, Hoxha ishte akoma më i keq duke arritur deri në ekstreme i cili i akuzonte shqiptarët si “tradhtarë” dhe “revizionistë” nëse ata ngriheshin në protestë. Prandaj, metodat e burgimit dhe torturës vazhduan të ishin të ashpra deri në fillim të viteve nëntëdhjetë.
Ndërsa diktatura u shemb, dhe në vend erdhi demokracia, Shqipëria përsëri preferont heshtjen. Në shqyrtimin e veprimtarisë parlamentare, që nga viti 1991 janë aprovuar vetëm 24 ligje ” për viktimat e regjimit të vjetër”, por vetëm në vitin 2006, krimet e diktaturës u dënua zyrtarisht, dhe kjo ishte hera e parë që një organ kërkoi që problemi të zgjidhej. Por, Amnesty International denoncoi në raportin e fundit të vitit 2017 se “nuk ka progres në zhvarrosjen e eshtrave të tyre”.
Të enjten, u hap përsëri shpresa për shërimin e plagëve të mijëra familjeve shqiptare, me nënshkrimin e një marrëveshjeje midis zëvendës ministres së Brendshme, Rovena Voda dhe drejtorit të programit për Ballkanin Perëndimor të Komisionit Ndërkombëtar për Persona të Zhdukur (CIPD), Matthew Holliday. ICPD do të ndihmojë, nëse Parlamenti e miraton atë pas verës dhe falë 600,000 eurove fonde të siguruara nga Bashkimi Evropian, të kërkojë të zhdukurit e periudhës komuniste në dy vende: Ballsh dhe Dajt. Këto dy zona njihen në Shqipëri ku sipas disa dëshmive ka varrë masive, por thuhet se pranë çdo burgu apo kampi të regjimit ekziston një varr masiv.
Ndërsa një varr masiv në Dajt, i zbuluar në vitin 2010, do të jetë gjithashtu një dëmshpërblim historik për një inxhinier në pension që ka bërë më shumë drejtësi sesa Qeveria: Nikolin Kurti, i cili tetë vjet më parë dy mua zbuloi një varr i cili brenda mund të kishte 14 deri në 21 viktima, duke shpresuar që të gjente aty edhe eshtrat e xhaxhait të tij Shtjefen një prift katolik që e kishin ekzekutuar në vitin 1971. Kurti kishte paguar nga xhepi i tij analizën e ADN-së së njërit prej kufomave, por rezultati ishte negativ.
“Për mua kjo është një nga ditët e para të demokracisë sonë, e cila është mbi të gjitha respektimi i të drejtave të njeriut”, tha për shtypin lokal pas nënshkrimit të marrëveshjes midis qeverisë dhe CIPD Artan Lleshi, gjyshi i të cilit u vra në vitin 1946. “Unë vetëm shpresoj të vendos një lule në varrin e tij.”
Arkivat e Sigurimit: Heshtja kombëtar është e bazuar në paktin e heshtur dhe të drejtpërdrejtë mes Partisë Socialiste të kryeministri Edi Rama, dhe Partisë Demokratike, sepse të dy kanë mëkatin origjinal të diktaturës thellë brenda. Aktivisti dhe shkrimtari shqiptar Fatos Lubondja, i cili kaloi 17 vjet në burgjet e regjimit pasi kishte kritikuar Hoxhën, ka thënë në mënyrë të përsëritur se të dy forcat preferojnë t’i mbajnë krimet të pazgjidhura për t’i përdorur si armë politike kundër njëra-tjetrës, duke u përpjekur t’i përdorin viktimat për qëllime politike.
Agron Tufa, drejtor i Institutit Kombëtar të Kërkimeve të Komunizmit, flet për rastin e një takimi me Ilirjan Mustafaraj, i cili shërbeu si Sekretar i Përgjithshëm në Ministrinë e Punëve të Brendshme të diktaturës … dhe vazhdoi karrierën e tij politike pas saj. Mustafaraj doli në pension në vitin 2016.
Por, natyrisht, diktatura i ka fshirë mirë gjurmët e saj duke sekuestruar shume dokumente. Ka pasur një spastrim të madh ndaj arkivave në revoltat popullore të vitit 1997, që u ngrit kundër ish-kryeministrit konservator Sali Berisha. Është vlerësuar se deri në 2009 midis 30,000 dhe 60,000 dosje u zhdukën. Ndërsa disa dokumente nuk janë të deshifrueshëm.
Fadil Daja, Agim Leka dhe Ali Hakcani, që vuajtën dënimin në burgun e Spaçit, në veri të Shqipërisë, u detyruan të punonin në minierat e bakrit në malet aty pranë. Industria minerare dhe industria e rëndë ishin dy sektorë shumë të rëndësishëm për regjimin. Kur ata shkuan për të kërkuar pensionin u thanë se, raportet e veprimtarive të tyre nuk ekzistonin. Pas disa muaj beteje mediatike ata i bënë thirrje qeverisë për të njohur kontributin e tyre.
Burimi: elconfidencial.com
Përshtati: Tirana Today
