Një studim i bërë publik në muajin nëntor nga Këshilli Amerikan i Atlantikut, nxjerr në pah influencën rusë në rajon, si dhe planet e Uashingtonit për Ballkanin. Por, në raport flitet dhe “njerëzit e fortë”, rreth të cilëve fokusohet e gjithë fuqia institucionale.
Ndërsa, një pikë interesante theksohet dhe vëmendja e Evropës ndaj Ballkanit, ku shkruhet se “politika evropiane në Ballkan është e kufizuar në veprimet gjermane dhe idetë individuale të Federica Mogherini”.Pra, në muajin nëntor, Këshilli Amerikan i Atlantikut (AC) publikoi një studim prej 20 faqesh të titulluar “Ballkani Përpara”. Kjo, një strategji e re e SHBA-ve për rajonin, duke supozuar se Shtetet e Bashkuara dhe Evropa janë përqendruar në problemet e tyre të brendshme, Rusia dhe vendet e tjera po riorganizojnë peizazhin gjeopolitik të rajonit. Autorët, në fakt, kanë theksuar në pikëpamjen e tyre veprimet kryesore me të cilat Moska përpiqet të zhysë rajonin në një gjendje kaosi (duke dobësuar Brukselin dhe Uashingtoni).
Për të kuptuar rëndësinë e tekstit të raporti të bërë publik nga AC, qëllimi përfundimtar i politikës amerikane ndaj Ballkanit duhet të jetë për të lëvizur drejt integrimit euro-atlantik të zonës, duke bërë kështu që sa më shpejt të jetë e mundur për të hyrë në NATO edhe shtetet anëtare të BE-së të cilat ende nuk janë anëtarë.
Kjo tezë është mbajtur në përputhje me përpjekjet e ndërmarra në prag të marrëveshjes së Ohrit të vitit 2001, kur ideja doli se pjesëmarrja në Aleanca Atlantike do të garantojë kufijtë ekzistuese, ndërsa mundësia e qasjes në tregjet evropiane do të shtyjë qeveritë e autoritetet lokale për të ndërmarrë me vendosmëri rrugën e reformave të brendshme për të braktisur ndarjet tradicionale.
Dështimi i politikës së përmendur, është bërë dhe varet nga gabimet e bëra nga të ashtuquajturit politikëbërësit apo qëndrimeve shpesh paternaliste me të cilën Brukseli dhe Uashingtoni po përballen me ish-lojtarët -jugosllavë. Por nga ana tjetër ndikim kanë dhe disa faktorë të tillë si ndikimi rus (Moska akuzohet haptazi për tentativën e grushtit të shtetit në Malin e Zi), Brexit dhe referendumin holandez për Ukrainën, si dhe deklaratat e Trump mbi politikën e jashtme të SHBA. Rezultati, sipas autorëve, është se “Ballkani Perëndimor nuk është në rrezik”, ndërsa besueshmëria e Bashkimit Evropian, sidomos pas moratoriumit te zgjerimit të imponuar nga Juncker, ka mbetur i paprekur vetëm për shkak të rolit të Gjermanisë, e cila ka krijuar politikën e vet të pavarur drejt pjesës juglindore të kontinentit. Duke u nisur nga këto supozime, zhvillohen një seri konsideratesish të tjera, të cilat do të përmblidhen në rendin në të cilin ato shfaqen në letër për thjeshtësinë e lexuesit.
Ndarja në bollëk:
Në këtë kapitull të parë, vëmendje e madhe është dhënë për ngritjen në pushtet të Aleksandar Vuçiç, dhe premtimi se për të qenë më afër BE-së duhet të bisedojë për gjetur një zgjidhje të pranueshme për Serbinë në çështjen e Kosovës. Në veçanti, presidenti serb kritikohet se ka kërkuar mbështetjen e Rusisë, e parë si një mbështetje e mundshme në rast se projekti evropian zhytet. Moska, nga ana e saj, është sulmuar për shkak të marrëdhënieve të saj të ngushtë me Milorad Dodik (kryetar i Rep. Serbe), i cili është lider që ai dhe bashkëpunëtorët e tij më të ngushtë kanë “kaluar një dekadë duke u përpjekur për të shkatërruar strukturat e brishta në Bosnje” .
Çuditërisht, megjithatë, në kontekstin e krizës së vendit një përgjegjësi e caktuar njihet edhe për komunitetin kroat të Bosnjës dhe, në një masë më të vogël, për komunitetin mysliman. Përgjegjësia e Kremlinit, megjithatë, sipas AC shtrihet më tej në Kosovë, në të cilën është akuzuar për shënuar një “lajm të rreme”, për të nxitur serbët kundër shqiptarëve, të Malit të Zi dhe, veçanërisht të Maqedonisë.
Kjo e fundit është objekt i një hetimi të gjatë, e cila është vlerësuar se kryeministrin e ri, Zoran Zaev, ishte gjendje për të larguar VMRO-DPMNE, e cila është partia e ish-kryeministrit Gruevski, që konsiderohet shumë të afërt me Rusinë. Ajo që është më e habitshme, megjithatë, është pranimi se edhe në Kosovë nacionalizmi është shtyrë në paraqet e një shqetësimi, edhe pse Prishtina është e përfaqësuar shpesh si një aleat e hekurt e SHBA-ve dhe ka demonstruar qartë suksesin e politikës së jashtme amerikane në këtë zonë.
Por çfarë i duhet Rusisë të ndërhyjë?
Ky është tranzicioni ndoshta më i diskutueshëm i të gjithë studimit, për shkak se, në vend të analizave, merr tonet e një sulmi të vërtetë kundër Moskës, e cila në fakt, është akuzuar për të udhëhequr një politikë shkatërruese të fokusuar në arritjen e tre objektivave të veçanta:
Çmenduri: përkatësisht krijimi i konfuzionit në Ballkan, në mënyrë që të zhvendosur fokusin nga zona euro-atlantik të interesit (të tilla si Ukraina);
Kërcënim: me qëllim destabilizimin e ish-Jugosllavisë, si një përshkallëzim të mundshëm (përmban një referencë të qartë për një luftë të re civile) në fakt do të përfaqësojnë një kërcënim të drejtpërdrejtë në Evropë;
I mëparshëm: që është, duke vënë në pikëpyetje kufijtë pas Dejtonit për të ndryshuar edhe ato të Krimesë, Donbass dhe Republikat Balltike.
Siç ndodhi në rastin e simulimeve në Rand dhe të tjera si një pushtim hipotetik rus i Balltikut, këtu del ideja se Moska tashmë përfaqëson një armik të qartë jo vetëm Perëndimi, por edhe nga popullsitë që janë viktima të politikës së tij të jashtme. Vetëm shikoni në gatishmërinë e këtyre vendeve është shumë e rëndësishme sepse, reagimi pjesërisht me atë që është shkruar në faqet e mëparshme, AC nxjerrë në pah se “popullsia e rajonit e di se nuk ka të ardhme me Rusinë”, që “mbetet një aktor relativisht i dobët në rajon”. Këto aspekte, pra, janë përdorur në atë që duket të jetë në fuqi ringjallja e misionit universal Amerikan për çlirimin e popujve të shtypur nga regjimet ose ndikimet jo-demokratike. SHBA është një nga kontribuuesit kryesore ne NATO. Misioni i udhëhequr KFOR në Kosovë me 750 ushtarë të cilët janë pjesë e një total prej 4,882 trupave.
NË FOKUS:
Korrupsioni, braktisja për një moment e rolit të “keq” të Moskës, ku në këtë seksion theksi është vënë mbi arsyet që çuan grupe të ndryshme etnike për të luftuar njëri-tjetrin gjatë shekujve. Sipas autorëve, shkaku i këtij fenomeni qëndron në praninë e shteteve jofunksionale, dhe të korruptuar rezultat i mungesës së përvojës në qeverisje. Pasojë e kësaj do të ishte afirmimi i vazhdueshëm, në vitet e fundit, njerëzit e fortë, rreth të cilit fokusohet të gjithë fuqinë institucionale.
Në mbështetje të kësaj teze janë sjellë raste të Milo Gjukanoviç (Mali i Zi), Hashim Thaçi (Kosovë) dhe Milorad Dodik (Rep. Serbe), por edhe nga Aleksandar Vuçiç (Serbi), Dragan Çoviç (kroatët e Bosnjës) dhe Bakir Izetbegoviç ( komuniteti boshnjak).Arsyetimi, i ndjeshme, megjithatë, takohet me një problem të madh kur kupton se disa prej këtyre “njerëzve të mëdhenj” ishin dhe ende janë partnerët kryesorë në Uashington dhe Bruksel, dhe se rritja e tyre në pushtet është mbështetur fuqishëm nga shtetet perëndimore. E njëjta procedurë është në fakt aktualisht në vend me Zoran Zaev, i cili ngadalë duke zëvendësuar Gruevskin në rolin e “njeriut të fortë” të Maqedonisë. Së fundi, nuk duhet të harrohet se pjesa më e madhe e politikës evropiane të shekullit të kaluar ishte, për mirë apo për keq, diktuar dhe formuar nga liderët individuale karizmatik ose të “shkolluar”.
Një alarm për SHBA: Këshilli i Atlantikut beson se çelësi për sigurinë dhe pasojat e paqëndrueshmërisë të zonës, është e përfaqësuar nga Bosnja dhe Hercegovina, njësia e të cilit është e rrezikuar nga ajo që quhet “sektarizëm” (nacionalizmi). Në këtë shqyrtim janë bashkuar edhe një diskutim mbi të ashtuquajturën “rrugët ballkanike” të emigracionit dhe një përshkrim të shkurtër të fenomenit të ekstremizmit ku (islamico.Lo) ka nxjerrë në pah fushat në të cilat Rusia ka investuar më shumë për të mbjellë përçarje në rajon. Pikërisht në përgjigje të kësaj përpjekje të armikut, AC beson se është thelbësore që SHBA do të vazhdojë rolin e saj si një stabilizator, e cila do të jetë e mundur përmes 3 potencialeve të veprimit për të ndryshuar të gjithë skenën lokale:
Themelimi i një prezence të përhershme ushtarake në Evropën Juglindore, duke filluar qartë nga baza e Kampit Bondsteel që është baza kryesore e Ushtrisë së Shteteve të Bashkuara nën komandën e KFOR-it në Kosovë, ku tashmë ka një kontingjent prej 7,000 burra. Kjo mund të lehtësohet nga fundi i misionit të KFOR-it, i cili duhet të ndjekë një angazhim ushtarak në rritje të Shteteve të Bashkuara në këtë zonë. Siç mund ta imagjinoni, në fakt, Kosova do të jenë e lumtur për të pritur ushtarë të tjerë amerikanë, ndërsa serbët nuk do të ketë zgjidhje tjetër, por të mbështetetn te trupat e huaja për të siguruar mbijetesën dhe qëndrueshmërinë e tyre. Për më tepër, një kontingjent “substancial” do të garantonte kufijtë e tanishëm të aleatëve dhe do t’i lejonte SHBA-ve të kreditohej si një fuqi e vërtetë e interesuar për mbrojtjen e status quo-së. Sipas autorëve, për më tepër, kjo duhet të mbështetet nga propozimi për të ofruar mbështetje për “miqtë” në operacionet e kundërzbulimit, duke i bërë ata ndoshta të kërkojnë një ndërhyrje të tillë.
Nga ana tjetër SHBA po përpiqet që të ndjekë një afrim me Serbinë, dmth të bindë Vuçiç për të holluar lidhjet me Moskën dhe mediat lokale për të dhënë “mbulim adekuat” për ata që do të jenë rezultatet (pozitive) të një afrim me SHBA. Ky aspekt i fundit, në veçanti, është interesant, pasi thekson një të vërtetë të pjesshme. Në fakt, megjithëse Presidenti është në gjendje të ndikojë shumë në gazetat dhe televizionin, nuk duhet të harrohet që një pjesë e mirë e mediave vendase janë në pronësi të huaj (sidomos gjermane, amerikane dhe turke).
SHBA po perpoqet të rifitojë reputacionin si një ndërmjetës i ndershëm, për të shfrytëzuar dobësitë evropiane për të fituar terren. Në pjesën e parë të këtij paragrafi, në fakt, qëndrimi (i gabuar) është përsëritur që çoi Evropën për të besuar se çdo problem mund të zgjidhet me premtimin e thjeshtë të bashkimit të bashkimit, që është, duke përdorur një levë thjesht burokratike. Në versionin më klasik të jashtëzakonshmërisë amerikane, pra, do të ishte detyra e Uashingtonit që të korrigjonte miopinë në Bruksel, veçanërisht nëpërmjet një menaxhimi të ndryshëm të marrëdhënieve me burrat vendas të fortë.
Asnjë siguri për prosperitet: kapitullin e fundit, ndoshta më shumë politike dhe jo më pak teknik, mund të përmblidhet në një fjali të thjeshtë: “ajo duhet t’u behët e qartë rusëve se ata janë duke humbur kohë, nëse përpiqen që të përhapin kaos në rajon”.
Në dritën e sa u tha më sipër, tani është e mundur të bëjmë një seri komentesh teknike në letër. Aspekti i parë për të tërhequr vëmendjen është sigurisht se nuk është një punë cilësisht interesante, por më tepër një manifest programor që i përgjigjet një sërë nevojash.
Më e rëndësishmja është të justifikojë ndjekjen e një politike anti-ruse në Ballkan. Pavarësisht nga përpjekjet për t’u hyrë sondazheve në krahasim me mbështetjen e gëzuar nga SHBA në zonë, megjithatë, kjo duket të jetë e motivuar më shumë nga një armiqësi e qartë ndaj Kremlinit, së bashku me ndaj “barrës së njeriut të bardhë”.
Për më tepër, është gjithashtu e çuditshme që Këshilli i Atlantikut propozon të përgjigjet në mënyrën më konvencionale që SHBA e njeh, duke balancuar peshën e forcave të saj të armatosura dhe ekonominë e saj.
Për më tepër, ajo është nënvlerësim qartë për rrezikun e ekstremizmit islamik përgjatë boshtit Bosnjës, Sanxhakut dhe Kosovë-Shqipëri, por nuk është e habitshme, pasi tank think ka mbështetjen e saj të fortë në disa nga vendet ata kanë investuar më shumë për “ri-islamizimin” e Ballkanit. Ky “mosveprim” është veçanërisht serioz, pasi është pjesë e asaj tendence të përhapur për të nënvlerësuar rolin imperialist të disa shteteve myslimane për arsye ekonomike dhe politike.
Pika e tretë që godet është mungesa totale e burimeve në gjuhën lokale dhe prania e disa referencave për studiuesit ose ekspertët e zonës. Nëse kjo është e justifikuar nga njëra anë nga vështirësitë objektive të akademisë lokale për të krijuar vepra të cilësisë në anën tjetër për të kufizuar në masë të madhe e burimeve dhe të drejtojë ata në mënyrë të pashmangshme kundër-pro-perëndimor, pasi ato janë zakonisht rrjetet e mëdha në anglisht nuk i japin shumë hapësirë për zërat më kritikë të politikave euro-atlantike.
Së fundi, edhe pse ka referenca të shumta për rolin plotësues të SHBA-ve dhe BE-së, siç u përmend më parë, për shkak të dobësisë italiane dhe indiferencë Franceze, politika evropiane në Ballkan është e kufizuar në veprimet gjermane dhe idetë individuale të Federica Mogherini.
Më lart, megjithëse nuk reflekton plotësisht linjën e administratës aktuale amerikane, duhet të jetë një thirrje zgjimi për të gjitha ato vende (Italia në veçanti) që kanë interesa të forta në zonë dhe rrezikojnë seriozisht të jenë “jashtë lojës” nëse edhe disa nga udhëzimet e propozuara duhej të vihen në praktikë. Përveç kësaj, një vëmendje e madhe dhe kujdes duhet të zbatohet edhe ndaj tendencës së disa qarqeve ndërhyrëse midis demokratëve dhe konservatorëve amerikanë për të interpretuar çdo sfidë gjeopolitike me prizmin e përplasjes midis Lindjes dhe Perëndimit dhe sepse do të na bënte përsëri të përfundonim në vijë si për shkak se do të na pengonte t’i kushtonim vëmendje të duhur konkurrentëve më aktivë, si Turqia, monarkitë e Gjirit dhe Kina. TIRANA TODAY
