Nga Josephine Huetlin, “Daily Beast”/Pragë– Disa muaj para se të garonte si kryeministër i Republikës Çeke, njeriu i dytë më i pasur në vend, u bë pronar i të përditshmes më me ndikim, dhe u përpoq t’i bindte gazetarët e saj se nuk do të përdorte gazetën, të cilën ai e kishte blerë vetëm një ditë më parë, për qëllime politike. “Shkruani lirshëm për gjërat që dëshironi!”- u tha ai.
Sigurisht, Andrej Babis nuk e mbajti fjalën. Katër vjet më vonë, “Mladá fronta Dnes” u shndërrua nga një gazetë që dikur ndihmoi në rrëzimin e një kryeministri, kur ai refuzoi t’u tregonte gazetarëve se ku i gjente paratë për të paguar qiranë e një apartament luksoz, në atë që do të quhej “një media pa asnjë aktivitet investigativ”.
Nga ana tjetër Babis, u zgjodh si kryeministër i ri në Pragë të mërkurën e kaluar. Ai arriti t’i bindë votuesit se është personi i vetëm në politikë, mjaftueshëm i pasur për t’u vetëmohuar, siç e kishte thënë edhe gjatë fushatës e tij; “Do ta drejtoj vendin si një biznes!”. Dhe fitoi, edhe pse u akuzua për mashtrim dy javë para zgjedhjeve, pasi kishte marrë në mënyrë të paligjshme subvencione nga Bashkimi Evropian për të financuar hotelin e tij luksoz në periferinë rurale të Pragës.
E shihni pra, që jo vetëm në Shtetet e Bashkuara ndodh që njerëzit që janë ose pretendojnë të jenë miliarderë, kanë aspirata dhe karriera të mëdha politike. Përtej ideologjisë, nganjëherë në qendër të skenës, nganjëherë duke drejtuar nga krahët, dhe nganjëherë të shfrytëzuar nga njerëz të tjerë të fuqishëm, miliarderët janë shndërruar në lojtarët politikë kyçë në shumë pjesë të Evropës, nga Roma në Tbilisi, nga Budapesti në Kiev dhe Moskë.
Dhe elementi i përbashkët, në shumicën e rasteve, ka qenë ndërtimi apo blerja e një perandorie mediale pro-miliardere. Në Pragë, kur Babis u tha gazetarëve të “MF Dnes” se ata mund të shkruanin lirshëm, gazetari kryesor investigativ Jaroslav Kmenta pyeti: “Pra ne mund që shkruajmë që ju jeni një lloj Kumbari?”. Ai nuk mori një përgjigje të qartë. Të paktën, jo atëherë.
Miliarderi, i cili përshkruhet gjithashtu si një “person tejet energjik”, po përpiqet ende të formojë një qeveri. Akuzat e sikletshme për mashtrim, janë pjesërisht përgjegjëse për këtë ngërç. Pak partnerë të mundshëm, duan të rrezikojnë duke hyrë në një koalicion qeverisës me një kriminel të supozuar.
Ndërkohë, Kmenta, i cili e la punën në “MF Dnes”, dhe tani duhet të publikojë punën e tij në internet me shpenzimet e veta, e krahason blerjen e gazetës në vitin 2013 me “11 Shtatorin tonë mbi mediat e lira”. Ai mund të ketë të drejtë, por të paktën ka ende media lajmesh të pavarura në Republikën Çeke, që shërbejnë si një kundërpeshë ndaj mediave të zotëruara tashmë nga Babis.
Nga ana tjetër, në Hungari, një grup bashkëpunëtorësh të kryeministrit Viktor Orban, kanë blerë një pjesë të mirë të mediave kryesore, ndërkohë që shumica e mbetur i përkiste tashme shtetit. Rënia e biznesit të vjetër të mediave të lajmeve, pas krizës financiare të vitit 2008, ka ndihmuar dhe inkurajuar blerjen e mediave nga miliarderët në të gjithë Evropën.
Silvio Berluskoni, i cili e ndërtoi pasurinë e tij me rrjetet televizive private, është shndërruar aktualisht në një “Kingmaker”, që do të përcaktojë fatin e zgjedhjeve ë përgjithshme në Itali vitin e ardhshëm. Në Shtetet e Bashkuara (pavarësisht se Plani B i ekipit të Donald Trump, ishte hapja e TV Trump, nëse do të humbiste zgjedhjet), disinformacionet mbi çështjen e ndryshimit të klimës të financuara nga vëllezërit Koch, mbështetën blerjen e pjesshme të revistës “Time”.
Dhe pastaj është “Sinclair Media”, një transmetues televiziv ultrakonservator me një agjendë pro-Trump, që do të bëhet grupimi më i madh i stacioneve televizive lokale në historinë e SHBA-së –dhe kjo për shkak se kryetari politik i Komisionit Federal të Transmetimeve, të cilin demokratët duan të hetohet për lidhjet Sinclair-administrata Trump, ka vendosur të anulojë disa nga mbrojtjet ligjore kundër monopolit tek transmetuesit televizivë lokalë.
Natyrisht, Hungaria ka aktualisht një model më represiv dhe Republika Çeke është fatmirësisht ende larg atij. E megjithatë, nëse ekziston një lider populist që blen gazeta me cilësi të lartë emeron oligarkë si drejtues kukulla në një qeveri jo liberale, rezultati i dukshëm, sipas Joerg Forbrig, një shkencëtar politik nga “German Marshall Fund”, është se “shtypi bëhet e kufizuar, në atë se si mund të veprojë si një kontrollor mbi demokracinë”.
Të thuash që pena është më e fuqishme sesa shpata, është diçka anakronike. Çështja është nëse mediat mund t’i rezistojnë në çfarëdolloj forme pushtetit të oligarkëve miliarderë. Në pjesën më të madhe të Evropës Lindore, ata janë duke fituar.
Përshtati për Tirana Today, Alket Goce
