Natyra e vështirë e një mosmarrëveshjeje të gjatë dhjetëvjeçare në Ballkan po i detyron ligjvënësit të shqyrtojnë zgjidhjet që bashkësia ndërkombëtare ka shmangur prej kohësh.
Serbia po nxit në heshtje një shkëmbim territori me Kosovën dhe duket se propozimi nuk është përjashtuar plotësisht. Marrëveshja do të konsistonte që veriu i Kosovës t’i kalojë Serbisë, ndërsa pjesa Jugore e Serbisë t’i kalojë Kosovës.
Ky rikthim i kufijve mund të hapë rrugën që Serbia të njohë pavarësinë e Kosovës, e cila do të bënte që të dy vendet që afroheshin me shumë me qëllimet e tyre për t’u bashkuar me Bashkimin Evropian. Pikërisht 10 vjet pasi Kosova, shpalli pavarësinë nga Serbia, ky vend është lënë në haresë.
Fuqitë e mëdha botërore, si SHBA-të dhe U.K., kanë mbështetur pavarësisë e Kosovës që nga fillimi. Por një pjesë e vogël e anëtarëve të BE, si Spanja, Greqia dhe Rumania ende nuk e njohin pavarësinë e Kosovës dhe Serbia refuzon të pranojë gjithashtu pavarësinë e saj.
Nëse Serbia dhe Kosova nuk arrijnë një marrëveshje mbi statusin e tyre, Beogradi nuk do të lejohet të hyjnë në BE. Ndërkohë, Kosova nuk është në gjendje të marrë një vend në OKB. Në rastin më të mirë, zyrtarët në Bruksel kanë thënë se mund të jetë e mundur që Serbia të bashkohet me bashkimin deri në vitin 2025, por ky proces do të vijojë vetën nëse arrihet një marrëveshje me Kosovën.
Takimi më i fundit mes të dy palëve i mbajtur në fund të korrikut dhe i lehtësuar nga BE, përfundoi me pak përparim. Serbia tha se udhëheqja e Kosovës nuk ishte e gatshme për kompromis dhe Kosova tha se lidershipi i Serbisë ishte “duke mbrojtur idetë nga e kaluara”.
“Presidentët Hashim Thaçi dhe Aleksandar Vuçiç kanë pasur një diskutim intensiv dhe produktiv në kuadrin e një marrëveshjeje për normalizimin e plotë të marrëdhënieve. Ata ranë dakord të intensifikojnë punën në javët e ardhshme “, tha zëdhënësja e BE Maja Kocijancic për Newsweek pas takimit. Bisedimet e lehtësuara nga BE, të cilat filluan në 2010, do të rifillojnë në shtator.
Vuçiç, një ish-nacionalist, i cili ishte ministri në kohën e shefit të fuqishëm Slobodan Millosheviç, është i vendosur që Beogradi të bashkohet me BE sa më shpejt që të jetë e mundur. Për këtë arsye, ai thuhet se sugjeron që një pjesë e veriut të Kosovës, e populluar me serbe të shkëmbehet me një territor të Serbisë jugore, e njohur si Lugina e Preshevës, ku shumica e popullsisë është shqiptare.
“Vuçiç duket se dëshiron një marrëveshje dhe do që Serbinë ta bashkojë me BE-në, por ai në këmbim nuk dëshiron që ta njohë pavarësinë e Kosovës”, ka thënë Agon Maliqi , një analist politik nga Kosova, për Newsweek.
Ndërkohë, shqiptarët etnikë në Serbinë jugore mbajnë lidhje të ngushta me Prishtinën. Vuçiç kohët e fundit argumentoi se shqiptarët etnikë do të përhapeshin në të gjithë Serbinë nëse nuk bëhet një shkëmbim territori. Thaçi hodhi poshtë idenë e “ndarjes”, por tha se ai mund të jetë i hapur për një “korrigjim” kufitar.
Megjithatë, SHBA-të dhe BE-ja kanë kundërshtuar me forcë për rivendosjen e kufijve që do të ndanin komunitetet etnike. Shumë kundërshtarë të politikës argumentojnë se është më mirë të kemi shtete multietnike sesa të rriten ndjenjat nacionaliste duke gjurmuar kufij të rinj.
“Shkëmbimet territoriale të bazuara në baza etnike dhe ndërrime kufitare mund të lidhen me disa nga kapitujt më të errët të Evropës së shekullit të 20-të. Duke pasur parasysh rritjen shqetësuese të nacionalizmit të gjakut dhe tokës në pjesën më të madhe të kontinentit, shqetësimet e përçarjes evropiane dhe kërcënimin që ajo paraqet nga Rusia e Putinit, nuk shoh se si rikthimi i kufijve në bazë të demografisë së popullsisë është në interesin e Evropës tani ose në vitet që vijnë”,– tha Richard Kraemer, një ekspert në Institutin e Kërkimit të Politikave të Jashtme të SHBA, për Newsweek.
“Kjo situate do të hapë një kuti të precedentëve të rrezikshëm për vende të tilla si Ukraina dhe të tjerë ku nacionaliteti dhe identiteti kombëtar janë të shqetësuara”, shtoi Kraemer.
Kryeministri i Kosovës Ramush Haradinaj ka thënë se propozimi i bërë do të thotë luftë, dhe Agron Beqiri, një shqiptar 25-vjeçar nga Mitrovica, është dakord me atë që ka thënë kryeministri.
“Ideja për të shkëmbyer territore midis Kosovës dhe Serbisë është një kërcënim për paqen e brishtë që ka mbizotëruar në vend që kur Kosova shpalli pavarësinë nga Serbia “, tha Beqiri për Newsweek.
“Mijëra shqiptarë etnikë kanë shtëpitë e tyre në pjesën veriore të Kosovës, liqeni Gazivoda, një burim shumë i rëndësishëm i ujit të pijshëm, dhe një pjesë e minierës së Trepçës mund të gjendet përgjatë lumit që ndan qytetin e Mitrovicës”, vuri në dukje Beqiri. “Shtytja e kësaj ideje do të ishte sikur ti hidhej benzin zjarrit. Cili do të ishte fati i mijëra shqiptarëve që kanë shtëpitë e tyre atje, në atë pjesë që Serbia dëshiron të marrë? Kush beson se shqiptarët do të pajtohen me shkëmbimin e territorit?”.
Për më tepër, disa analistë argumentojnë se një shkëmbim territori mund të ketë pasoja të rrezikshme që do të reflektonin në të gjithë rajonin. Bosnje dhe Herzegovina fqinje ka njësinë e vet serbe, Republika Serbska, udhëheqja e së cilës mund të përdorë shkëmbimin e territorit midis Kosovës dhe Serbisë për të justifikuar dëshirat e veta për bashkimin e mundshëm me Beogradin.
“Ideja për ndarjen e Kosovës është vetëm një rihapje e projektit të “Serbisë së Madhe”, të Millosheviçit meqë objektivi përfundimtar nuk është Kosova, por Bosnjë dhe Hercegovina,” tha për Neësëeek Jasmin Mujanoviç, një analist i Ballkanit.
Por, jo të gjithë mendojnë se ideja do të ishte një fatkeqësi. Disa ekspertë argumentojnë se ideja për tu bërë pjesë e Bashkimit Evropian, ku çdo vend në rajon aspiron të bashkohet, është e mjaftueshme për të siguruar që situata të mbetet e qetë.
Jelena Milic, drejtoreshë e Qendrës për Studime Euro-Atlantike me bazë në Beograd, një institut think to tank që favorizon anëtarësimin e Serbisë në BE, tha se serbët duhet të mbështesin propozimin për shkëmbimin e territorit, që do të thotë se Serbia më në fund do të njohe Kosovën.
“Për çfarë lloj lufte po flasim? Kosovarët nuk do të shkaktojnë dhunë për shkak se ata kanë KFOR-in dhe nuk mund t’i kthejnë shpinën amerikanëve. Mund të funksionojë nëse të gjithë pajtohen me të. Të gjitha vendet janë, në fund të fundit, duke punuar për të hyrë në BE dhe NATO. Ne do të humbasim BE-në nëse nuk e dorëzojmë. Ne jemi pothuajse atje, por ne duhet të pranojmë se nuk mund të sundojmë mbi Kosovën”, tha Miliç për Newsweek.
“Është Dodik i Republikës Srpska, ai që po i shkakton problemet, sepse është çështja Dodik dhe Bosnja. Por ne po flasim për një ndarje, jo ndarje përgjatë vijave etnike. Ky plan me Kosovën duhet të jetë një rast që nuk do të shkaktojë një efekt domino “, shtoi Miliç.
Shumë në Serbi, ndërkohë, thonë se janë të lodhur nga politika rajonale që ndikon në jetën e tyre.
“Nuk e di pse ende po diskutojmë kufijtë kur gjithçka po copëtohet në Ballkan. Kjo është vetëm një histori e pafundme me politikanët tanë që përpiqen të përqendrohen në kufij kur ka çështje më serioze si, ekonomia dhe korrupsioni “, tha Bojana Stojkoviç, një grua 30 vjeçare nga rajoni i Serbisë jugore që kufizohet me Luginën e Preshevës.
“Shumë njerëz në moshën time janë të ngopur me politikën dhe vetëm duan të jetojnë një jetë normale në një rajon të qëndrueshëm”, tha Stojkoviç për Newsweek. “Pas dekadave të luftërave dhe konflikteve, ne të rinjtë dhe brezat e ardhshëm meritojmë të jetojmë një jetë normale”.
Përshtati: Tirana Today
