Nxënësit e shkollave të mesme në Serbi, të cilët ndjekin mësimin në gjuhën shqipe, këtë vit shkollor e nisën pa tekste në gjuhën e tyre amtare. Problemi i kamotshëm i mungesës së teksteve në gjuhën shqipe është zgjidhur për nxënësit e shkollave fillore nga viti 2021.
Por, gjimnazistët vazhdojnë t’ia dalin në mënyra të ndryshme, thotë A.M., banore e Preshevës. Vajza e saj shkon në gjimnazin “Skënderbeu” në këtë komunë në jug të Serbisë, të populluar me shumicë shqiptare.
“[Librat] i blejmë në Kosovë, vajza merr shënime në orë, ndërsa disa mësime ia dërgon edhe një e afërme nga Prishtina”, thotë A.M., identiteti i plotë i së cilës është i njohur për redaksinë e REL-it në Beograd.
Kosova ka shpallur pavarësinë e saj në vitin 2008, por Serbia e konteston atë edhe sot e kësaj dite.
Dy vendet, nën ndërmjetësimin e Bashkimit Evropian, janë në negociata për normalizimin e marrëdhënieve qysh nga viti 2013.
Sipas të dhënave të Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve, në Serbi ekzistojnë tri shkolla të mesme – dy në Preshevë dhe një në Bujanoc – ku mësimi zhvillohet në gjuhën shqipe.
Mungesa e teksteve në gjuhën shqipe shkakton probleme serioze në realizimin e orëve në Shkollën e Mesme Teknike në Preshevë.
Telat Arifi, drejtor i kësaj shkolle të mesme profesionale me 498 nxënës, thotë për Radion Evropa e Lirë se nxënësit nuk kanë fare tekste në gjuhën shqipe, por se profesorët i transkriptojnë mësimet e caktuara, me të cilat pastaj shërbehen nxënësit.
“Profesorët shfrytëzojnë tekste shkollore nga Shqipëria, Kosova dhe Beogradi, të cilat përpiqen t’i përkthejnë sa më profesionalisht dhe të improvizojnë disa lloj shkrimesh, nga të cilat mund të mësojnë nxënësit”, thotë Arifi.
Para fillimit të vitit të ri shkollor, thotë ai, drejtorët e shkollave të mesme të Preshevës dhe Bujanocit kanë mbajtur dy takime në Këshillin Kombëtar të Shqiptarëve, ku kanë shprehur pakënaqësi për gjendjen me tekstet shkollore.
“Kryetari i Këshillit, Nevzad Luftiu, na ka premtuar se do të mundohet të sigurojë tekste shkollore nga Shqipëria, që së paku përafërsisht të përputhen me kurrikulat tona. Por, problemi është se kurrikulat në Shqipëri dhe Serbi nuk përputhen fare”, thotë Arifi.
Sipas tij, një tjetër mundësi është që profesorët t’i zgjedhin tekstet që do t’i shfrytëzojnë për mësimdhënie dhe që Këshilli Kombëtar i Shqiptarëve të sigurojë, pastaj, përkthime profesionale dhe cilësore.
Arifi shton se kurrikulat e ndryshme janë një problem që kërkon shumë kohë dhe durim për t’u zgjidhur, në mënyrë që të shmangen problemet e reja në të ardhmen. Si shembull ai përmend tekstet e shkollave fillore.
“Vitin e kaluar, Ministria e Arsimit u ka mundësuar atyre të importojnë libra nga Shqipëria, por, për shkak të mospërputhjes së kurrikulave për lëndë të caktuara, ato është dashur t’i blejnë tri tekste”, thotë Arifi.
Nevzad Luftiu, kryetar i Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve në Serbi, thotë për Radion Evropa e Lirë se është në kontakt me kabinetin e ministres së Arsimit të Serbisë, Sllavica Gjukiq Dejanoviq, dhe se “me shumë gjasa, më 15 shtator” do të ketë një takim me përfaqësues të kësaj ministrie.
“Ajo [ministrja] do të jetë për vizitë në Bujanoc më 15 shtator dhe, me siguri, do të shihemi atëherë. Kam kërkuar takim me Ministrinë e Arsimit për të gjitha problemet që kanë të bëjnë me nxënësit që vijojnë mësimin në gjuhën shqipe”, thotë Luftiu.
Qëndrim Hetemi, nga Shtëpia Botuese “Albas” në Shqipëri, thotë për Radion Evropa e Lirë se që nga viti 2012 ka “kontakte të vazhdueshme profesionale me Ministrinë e Arsimit të Serbisë”.
Sipas tij, “Albas” dërgon çdo vit kërkesa të ndryshme për leje për tekste shqipe në Serbi.
Dy vjet më parë u arrit marrëveshja për tekstet në gjuhën shqipe për nxënësit e të tetë klasave të shkollave fillore.
“Ne ende nuk kemi marrë përgjigje për kërkesat tona për botimin e teksteve në gjuhën shqipe për shkollat e mesme në Luginën e Preshevës. Unë kam dërguar një email më 31 gusht për të marrë përgjigje në kërkesën tonë për gjashtë tekste në gjuhën shqipe: gjuha shqipe për katër vjet dhe libri i matematikës për vitin e dytë dhe të tretë. Ende nuk kemi marrë përgjigje”, thotë Hetemi në një deklaratë me shkrim dërguar Radios Evropa e Lirë.
REL-i kërkoi koment nga Ministria serbe e Arsimit, por, deri në publikimin e këtij artikulli, nuk mori përgjigje.
Kur bëhet fjalë për tekstet në gjuhën shqipe për shkollat fillore, Hetemi thotë se shtëpia e tij botuese, deri më tani, ka pasur bashkëpunim të mirë me Ministrinë e Arsimit në Serbi.
“Në fillim të çdo viti shpërndahen tekste të miratuara nga Ministria e Arsimit e Serbisë. Ne bashkëpunojmë edhe me botues nga Beogradi, me të cilët shpesh konsultohemi për tekste, plan-programe dhe çështje të tjera të arsimit”, thotë Hetemi.
Qeveria e Kosovës ka ndarë këtë vit 250 mijë euro për libra falas për nxënësit e shkollave fillore, që ndjekin mësimet në gjuhën shqipe në Serbi. Sipas të dhënave të regjistrimit në Serbi, të vitit 2022, në Preshevë dhe Bujanoc jetojnë më shumë se 56.000 shqiptarë, ndërsa rreth 1.000 shqiptarë jetojnë në Medvegjë.
Marrëveshja për librat në gjuhën shqipe për shkollat fillore është arritur në nëntor të vitit 2021, në një takim mes ministrit të atëhershëm të Arsimit në Serbi, Branko Ruzhiq, ministres së atëhershme për të Drejtat e Njeriut, Gordana Çomiq, përfaqësuesve të Këshillit Kombëtar të Shqiptarëve dhe të Organizatës për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë – OSBE.
Në atë kohë, mes tjerash, është rënë dakord që të krijohet bashkëpunim me Institutin për Vlerësimin e Cilësisë së Arsimit në Serbi, si dhe të përshpejtohen procedurat për miratimin e teksteve shkollore për shkollat fillore dhe të mesme në gjuhën shqipe.
Në vitin 2013, përfaqësuesit e pakicës kombëtare shqiptare në Serbi i kanë dërguar Qeverisë së këtij vendi një dokument të quajtur “Plani shtatëpikësh”, në të cilin kanë përmendur mungesën e teksteve në gjuhën e tyre amtare si një nga problemet e komunitetit.
Në atë dokument është vënë në dukje edhe problemi me njohjen dhe nostrifikimin e diplomave nga Kosova. Gjithashtu është kërkuar nga institucionet e Serbisë që të marrin masa për rimëkëmbjen e shpejtë ekonomike të tri komunave në jug – Preshevë, Bujanoc e Medvegjë – të cilat janë ndër më të pazhvilluarat në Serbi.
