Joseph S. Nye, “Project Syndicate”/ Ndërhyrja e Rusisë në zgjedhjet presidenciale amerikane të vitit 2016, dhe hakerimi i dyshuar i serverëve të fushatës së presidentit francez Emanuel Makron, nuk duhet të habisin kërkënd, duke pasur parasysh keqkuptimin e fuqisë së butë nga ana e presidentit rus Vladimir Putin.
Para rizgjedhjes në vitin 2012, ai deklaroi për një gazetë në Moskë se “fuqia e butë është kompleks mjetesh dhe metodash, për të arritur qëllimet e politikës së jashtme pa përdorimin e forcës, por përmes informacionit dhe mjeteve të tjera të ndikimit”.
Nga perspektiva e Kremlinit, revolucionet me ngjyra në vendet fqinje dhe kryengritjet e Pranverës arabe, ishin shembuj se si SHBA-ja e përdori fuqinë e butë si një formë të re të luftës hibride. Koncepti i fuqisë së butë, u bë pjesë e Konceptit të Politikës së Jashtme të Federatës Ruse në vitin 2013.
Në marsin e vitit të shkuar, Shefi i Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Ruse, Valeri Gerasimov, tha se reagimi ndaj kërcënimeve të tilla të huaja “përmes përdorimit të trupave konvencionale, është i pamundur; dhe ato mund të luftohen vetëm nëpërmjet metodave të njëjta hibride”.
Po çfarë është fuqia e butë? Disa mendojnë se ajo nënkupton çdo veprim tjetër përveç forcës ushtarake, por kjo është një qasje e gabuar. Fuqia e butë, është aftësia për të arritur atë që ju dëshironi nëpërmjet joshjes dhe bindjes, dhe jo kërcënimeve, shantazhit apo ryshfetit.
Fuqia e butë nuk është e mirë apo e keqe në vetvete. Gjykimet vlerore varen nga qëllimet, mjetet dhe pasojat e një veprimi. Vendet kanë shpenzuar prej shumë kohësh miliarda dollarë në diplomaci dhe media, në një “betejë për zemrat dhe mendjet”. Instrumentet e fuqisë së butë sikurse ishte Plani Marshall dhe “Zëri i Amerikës, ndihmuan në përcaktimin e rezultatit të Luftës së Ftohtë.
Pas Luftës së Ftohtë, elitat ruse besuan se zgjerimi i Bashkimit Evropian dhe NATO-s, si dhe përpjekjet perëndimore në promovimin e demokracisë, ishin projektuar për të izoluar dhe kërcënuar Rusinë. Në kundërpërgjigje, ato u përpoqën të zhvillojnë fuqinë e butë ruse, duke nxitur ideologjinë e tradicionalizmit, sovranitetit shtetëror dhe ekskluzivitetit kombëtar.
Kjo rezonoi në vende si Hungaria, ku kryeministri Viktor Orban e ka lavdëruar “demokracinë jo liberale”, në mesin e diasporës përgjatë kufijve të Rusisë, në vendet e varfra të Azisë Qendrore, por edhe të lëvizjeve populiste të krahut të djathtë në Evropën Perëndimore.
Lufta informative, mund të përdoret në një mënyrë fyese për të zbehur peshën e rivalëve, dhe kjo mund të konsiderohet si “fuqia e butë negative”. Sulmi ndaj vlerave të të tjerëve, mund të zvogëlojë tërheqjen ndaj tyre, dhe për pasojë edhe pushtetit të tyre relativisht të butë.
Të dhënat në dispozicion, sugjerojnë se kur rusët filluan ndërhyrjen e tyre në zgjedhjet presidenciale amerikane në vitin 2015, objektivi i tyre ishte ta dëmtonin dhe diskreditonin procesin demokratik amerikan. Zgjedhja e Donald Trump si President i SHBA-së, i cili e kishte vlerësuar Putinin, ishte një bonus.
Tashmë ndërhyrja ruse në politikën e brendshme të demokracive evropiane, është e projektuar të zvogëlojë tërheqjen ndaj NATO-s, mishërimi i fuqisë së madhe perëndimore, të cilën Rusia e sheh si një kërcënim. Në shekullin XIX, rezultati i garës për dominim në Evropë, varej kryesisht nga ushtri e një vendi të caktuar që fitonte; sot, kjo varet edhe nga ajo se historia e kujt fiton.
Lufta informative shkon përtej fuqisë së butë, dhe kjo nuk është diçka e re. Manipulimi i ideve dhe proceseve zgjedhore nëpërmjet parave ka një histori të gjatë, dhe Hitleri dhe Stalini qenë pionierë të sulmeve radiofonike. Por transmetimit mediatik që duket tejet propagandist i mungon besueshmëria dhe kësisoj nuk është tërheqës – ose të prodhojë mes të tjerash fuqinë e butë – për disa audienca.
Në vitin 1960, moderatori Eduard R. Marou pati deklaruar se pjesa më e rëndësishme e komunikimit ndërkombëtar nuk janë 16.000 km kabllot elektrike, por në analizë të fundit vetëm një metër kontakt personal. Por çfarë ndodh në botën e sotme të mediave sociale, ku “miqtë” janë vetëm një klikim larg, miqtë e rremë mund të krijohen lehtësisht, dhe lajmet e rreme mund të gjenerohen dhe promovohen nga mashtrues të paguar?
Rusia i ka përsosur këto teknika. Përveç mediave tradicionale pranë saj, Moska ka punësuar me mijëra njerëz që gjenerojnë informacione të rreme në internet, të cilat më vonë mund të qarkullojnë dhe legjitimohen sikur ishin të vërteta.
Pastaj, në vitin 2016, zbulimi ushtarak rus hodhi një hap më tej, duke hakeruar përmes rrjetit privat Komitetin Kombëtar Demokrat në SHBA, duke vjedhur informacionet dhe i publikuar ato në internet për të dëmtuar kandidaturën presidenciale të Hillari Klintonit.
Edhe pse luftë informative nuk është e re, teknologjia kibernetike e bën atë më të lirë, më të shpejtë dhe më të gjerë, më të vështirë për të zbuluar, dhe më lehtësisht të mohueshme. Por ndërsa lufta informative ruse, ka qenë disi i suksesshme në aspektin e përçarjes, çka dha disi ndikimin e vet në zgjedhjet amerikane, ajo ka dështuar në drejtim të gjenerimit të fuqisë së butë.
Në vitin 2016, Instituti finlandez i Çështjeve Ndërkombëtare, zbuloi se propaganda ruse kishte pak ndikim tek mediat kryesore perëndimore, dhe nuk kishte shkaktuar ndonjë ndryshim politikash. Edhe një sondazh i Këshillit të Çikagos mbi Çështjet Globale në dhjetorin e vitit të kaluar, tregoi se popullariteti i Rusisë në mesin e amerikanëve, qe më i ulëti që nga viti 1986 i Luftës së Ftohtë.
Ironikisht, në vend se përvetësimit të bonusit Trump, luftë informative e Rusisë ka paralizuar presidentin amerikan, duke ulur në masë të madhe fuqinë e butë të Rusisë
në Amerikë. Sikurse e theksojnë disa analistë, përgjigja më e mirë ndaj gënjeshtrave, nuk është t’u përgjigjemi të gjithave atyre një për një, por të ngremë paralajmërime kundër tyre. Siç e tregoi edhe fitorja e Makron në Francë, zgjedhjet evropiane të vitit 2019 mund të përfitojnë nga sinjalizime të tilla.
Përshtati për Tiran Today, Alket Goce
Shënim: Joseph S. Nye është profesor në Universitetin e Harvardit, dhe autori i librit “E ardhmja e pushtetit”.
