Zgjedhjet parlamentare në Shqipëri konkurruese dhe të mirëorganizuara, por mungoi fusha e barabartë, thonë vëzhguesit ndërkombëtarë
TIRANË, 12 maj 2025 – Zgjedhjet për Parlamentin e Shqipërisë ishin konkurruese dhe të menaxhuara në mënyrë profesionale, autoritetet përballuan me sukses sfidën e organizimit të votimit jashtë vendit për herë të parë dhe kandidatët kishin përgjithësisht mundësinë të zhvillonin fushatë të lirë, por procesi u shënua nga përdorimi i gjerë i burimeve shtetërore dhe pushtetit institucional nga partia në pushtet, ndërsa raportimet e shumta për presion mbi punonjësit e administratës dhe zgjedhësit, si dhe rastet e intimidimit, ishin shqetësuese, thanë sot vëzhguesit ndërkombëtarë në një deklaratë.
Misioni i përbashkët i vëzhgimit nga Zyra e OSBE-së për Institucionet Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut (ODIHR), Asambleja Parlamentare e OSBE-së (OSBE PA), Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës (PACE) dhe Parlamenti Evropian (PE), konstatoi se kuadri ligjor përbën një bazë të përshtatshme për zhvillimin e zgjedhjeve demokratike, megjithëse mbetet nevoja për një reformë të plotë zgjedhore. Mangësitë dhe paqartësitë në legjislacion krijuan pasiguri dhe kufizuan përgjegjshmërinë. Shumë rekomandime afatgjata të vëzhguesve ndërkombëtarë mbeten të pazbatuara, duke ngritur shqetësime për mungesë vullneti politik.
“Kuadri ligjor dhe kapaciteti institucional mundësuan zhvillimin e zgjedhjeve të rregullta, duke forcuar një themel të fortë demokratik, por votuesve nuk iu dha mundësia të dëgjonin një shkëmbim të vërtetë idesh politike”, tha Farah Karimi, Koordinatore Speciale dhe drejtuesja e vëzhguesve afatshkurtër të OSBE-së. “Fushata u përqendrua në sulme personale dhe armiqësore, sidomos nga liderët e dy partive kryesore, në vend të një debati me zgjidhje. Kjo përkeqësoi mosbesimin publik ndaj politikës. Vendi meriton një politikë të ndershme dhe ndërtuese jo vetëm ditën e zgjedhjeve, por çdo ditë.”
Rreth 3.7 milionë zgjedhës ishin të regjistruar për të votuar në zgjedhjet e djeshme, përfshirë afërsisht 250 mijë jashtë vendit. Në tërësi, procesi i regjistrimit të votuesve ishte transparent dhe përfshirja për herë të parë e votuesve jashtë vendit përbën një hap të rëndësishëm drejt pjesëmarrjes më të gjerë. Shqipëria vazhdon të zbatojë teknologji të reja përmes identifikimit biometrik të votuesve dhe votimit elektronik. Vëzhguesit vunë re se kishte përgjithësisht besim të lartë në përdorimin e teknologjisë, edhe pse pati disa shqetësime, kryesisht nga opozita. Përgatitjet për zgjedhjet ishin efikase dhe dita e zgjedhjeve u vlerësua përgjithësisht pozitivisht, por procedurat shpesh nuk u ndoqën dhe u regjistruan disa raste të intimidimit dhe ndërhyrjes në proces.
Simone Billi, Kryetare e delegacionit të PACE, tha: “E njoh punën e vlefshme të triumviratit shqiptar – SPAK-ut, Prokurorisë së Përgjithshme dhe KQZ-së – për të koordinuar në mënyrë efektive përpjekjet për ruajtjen e integritetit të procesit zgjedhor, dhe përfshirja e votës së diasporës shënon një moment të rëndësishëm në historinë demokratike të Shqipërisë. Megjithatë, shohim që ende ka nevojë për përparim në kulturën politike më të gjerë për të forcuar besimin publik dhe për të siguruar që qeverisja e mirë të shtrihet në të gjitha nivelet e shoqërisë.”
Fushata u karakterizua nga tone konfrontuese dhe polarizuese, me dy partitë kryesore që përdorën gjuhë përçarëse dhe tentuan të ndikonin në mënyrë të papërshtatshme mbi votuesit. Vëzhguesit vunë re përdorimin e burimeve shtetërore, me përfaqësues të lartë të qeverisë që morën pjesë në shumë aktivitete zyrtare që shpesh përputheshin me mesazhe të fushatës dhe përfshinin shpalljen e programeve të përfitimeve sociale dhe projekteve infrastrukturore, duke i dhënë partisë në pushtet një përparësi të padrejtë.
“Futja e votimit jashtë vendit është një zhvillim i lavdërueshëm që mundëson pjesëmarrjen e diasporës në zgjedhje. Megjithatë, pavarësisht ndryshimeve të fundit në kuadrin ligjor, disa nga rekomandimet e mëparshme të OSBE/ODIHR-it mbeten të pazbatuara”, deklaroi Björn Söder, drejtuesi i delegacionit të OSBE PA. “Një përputhje më e ngushtë me standardet demokratike ndërkombëtare do të sinjalizonte përkushtimin e vazhdueshëm ndaj vlerave evropiane dhe do të ndihmonte në forcimin e besimit publik në proceset zgjedhore.”
Pavarësia dhe shumëllojshmëria e medias u cënua nga financimet netransparente, përqendrimi i pronësisë dhe ndërhyrjet në autonominë editoriale, gjë që çoi në autocensurë nga gazetarët dhe ndikoi negativisht në sasinë dhe cilësinë e informacionit të ofruar për publikun. Mungesa e raportimeve të pavarura pengoi gjithashtu rolin mbikëqyrës të medias. Për më tepër, monitorimi i medias nga misioni i vëzhgimit tregoi se dy partitë më të mëdha dominuan në mbulimin e lajmeve.
“Përkushtimi i Shqipërisë për një të ardhme në BE është një element i vlerësuar dhe i rrallë i konsensusit kombëtar. Cilado nga dy partitë kryesore që del fituese në këto zgjedhje do ta dëshmojë këtë. Megjithatë, zhvillimi i këtyre zgjedhjeve duhet të shihet jo vetëm përmes prizmit të një dite zgjedhore të rregullt, por edhe në dritën e hapave të njëanshëm para zgjedhjeve që ndikuan në barazinë e garës”, tha Michael Gahler, drejtuesi i delegacionit të Parlamentit Evropian. “Meqë zgjedhjet janë një instrument qendror i demokracisë, të gjithë aktorët relevantë duhet të vijojnë të kërkojnë konsensus të gjerë mbi kuadrin zgjedhor dhe të përpiqen të rrisin besimin në zbatimin e tij. Gjithashtu, i bëj thirrje qeverisë së re të ndërtojë mbi sukseset tashmë të arritura, si në fushën e drejtësisë.”
Autoriteti përgjegjës për zgjidhjen e ankesave zgjedhore (KZAZ) shqyrtoi rastet në mënyrë transparente dhe në seanca publike, edhe pse interpretimi i ngushtë i rregullave për përdorimin e burimeve publike bëri që shumë praktika të mos ndëshkoheshin. Autoriteti për luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar (SPAK) luajti një rol pozitiv në hetimin e korrupsionit zgjedhor, ndërsa bashkëpunimi më i ngushtë midis SPAK-ut, administratës zgjedhore dhe Prokurorisë së Përgjithshme përmirësoi shkëmbimin e informacionit mbi krimet zgjedhore.
“Edhe pse këto zgjedhje ishin të menaxhuara mirë, vëzhguesit tanë afatgjatë panë përhapje të gjerë të intimidimit dhe abuzimit me burimet publike gjatë fushatës,” tha Ambasadori Lamberto Zannier, drejtues i misionit të vëzhgimit të zgjedhjeve të ODIHR-it. “Përshëndes mekanizmin e ri të koordinimit për të luftuar krimet zgjedhore, pasi po dëshmojmë një polarizim politik ekstrem që rezulton në presion të tepruar mbi votuesit dhe mbi vetë procesin zgjedhor. Kjo minon hapat pozitivë që janë parë dikur në Shqipëri dhe mund të ndikojë negativisht në përparimin drejt arritjes së objektivave afatgjata të vendit.”
Misioni ndërkombëtar i vëzhgimit të zgjedhjeve parlamentare në Shqipëri përfshiu gjithsej 365 vëzhgues nga 47 vende, të përbërë nga 238 ekspertë dhe vëzhgues afatgjatë të dërguar nga ODIHR-i, 97 parlamentarë dhe staf nga OSBE PA, 22 nga PACE dhe 12 nga Parlamenti Evropian.
