Cili është identiteti i mundshëm i “frytit të ndaluar”, të përshkruar në Kopshtin e Edenit të Biblës, të cilin thuhet se e hëngri në fillim Eva dhe më pas e ndau me Adamin? Nëse supozimi juaj është “mollë”, ndoshta jeni gabim.
Në fakt, Bibla Hebraike nuk e specifikon se çfarë lloj fryti hëngrën Adami dhe Eva. “Ne nuk e dimë se çfarë lloj fryti ishte. Ndaj nuk ka asnjë tregues se ishte një mollë”- thotë Rabi Ari Zivotofski, profesor i shkencës së trurit në universitetin Bar-Ilan në Izrael.
Skena kryesore përshkruhet tek Zanafilla, libri i parë i Biblës Hebraike, menjëherë pasi Zoti e paralajmëron Adamin që të mos hajë asnjë fryt nga “pema e dijes”. Por një gjarpër në kopsht e nxit Evën të mos dëgjojë Zotin dhe të provojë një nga frutat.
“Kur gruaja pa që pema ishte e mirë për të ngrënë dhe i kënaqte sytë, dhe se ajo ishte e dëshirueshme si një burim mençurie, ajo mori një nga frytet e saj dhe e hëngri. Ajo gjithashtu i dha disa fruta burrit të saj, dhe ai i hëngri (Zanafilla 3:6)”, sipas përkthimit të Shoqatës së Botimeve Hebraike në Sefaria.org.
Sa i përket llojit të frytit, ai përshkruhet si thjesht “fruti i pemës”, thotë Zivotofski. “Kjo është gjithçka që thotë libri. Asnjë identifikim të frytit. Ne nuk e dimë se çfarë lloj fryti ishte”- thekson ai. Fjala hebraike e përdorur në atë varg është “peri”, një fjalë e përgjithshme për frutat në hebraishten e vjetër por edhe në atë moderne.
Fjala moderne hebraike për mollën“tapuach” nga ana tjetër, nuk shfaqet askund tek Zanafilla apo në 5 librat e parë të Biblës Hebraike, thekson Zivotofski. (Termi shfaqet në tekste të tjera të mëvonshme biblike). Në kohërat biblike, fjala “tapuach” i referohej frutave në përgjithësi.
Atëherë, nëse fryti i ndaluar nuk ishte mollë, atëherë çfarë ishte? Rabinët që komentojnë Biblën Hebraike në Talmud, një koleksion mësimesh rabinike, ligjesh biblike, dhe shkrimesh të tjera të shkruara rreth vitit 500 Pas Krishtit, kanë hedhur disa ide rreth identitetit të frytit misterioz, por sipas tyre molla nuk është njëra prej tyre.
Përgjatë viteve, rabinët kanë shkruar se fryti në fjalë mund të ketë qenë një fik, pasi në Biblën Hebraike, Adami dhe Eva e kuptuan se ishin zhveshur pasi hëngrën nga pema e dijes, dhe më pas përdorën gjethe fiku për të mbuluar pjesët intime.
Ndërkohë, disa rabinë shkruajnë se mund të ishte grurë, pasi fjala hebraike për grurin “chitah”, është e ngjashme me fjalën “cheit” që do të thotë mëkat. Rrushi apo vera e bërë nga rrushi, janë një mundësi tjetër.
Ndërkohë rabinët shkruajnë se fryti mund të ketë qenë një qitro ose “etrog” në hebraisht –
një fryt i hidhur, i ngjashëm me limonin, dhe i përdorur gjatë festivalit hebraik të vjeshtës, Sukot, një festë e korrjes në të cilën hebrenjtë ndërtojnë banesa të përkohshme.
Pra duke pasur parasysh të gjitha këto fruta të mundshme, si u bënë mollët -që nuk e kanë origjinën as nga Lindja e Mesme, por nga Kazakistani në Azinë Qendrore, sipas një studimi të vitit 2017 në revistën “Nature Communications”, variantidominues?
Zobitofski thotë se ky interpretim ka të ngjarë të mos e ketë origjinën tek historia hebraike. “Unë nuk mendoj se brenda traditës hebraike nuk është përmendur ndonjëherë molla”- thotë ai. Molla mund të jetë përmendur për herë të parë në Romë në vitin 382 Pas Krishtit, kur Papa Damasus I i kërkoi studiuesit Jerome që të përkthente Biblën në Latinisht.
Si pjesë e këtij projekti, Jerome e përktheu fjalën hebraishte “peri” në fjalën latine “malum”, thotë Robert Apelbaum, profesor i letërsisë angleze në Universitetin e Upsala në Suedi.
“Fjala malum në latinisht do të thotë mollë, por që etiketonte çdo fryt… me një bërthamë farash në mes”- thotë Apelbaum.
Sipas tij, Jerome e zgjodhi fjalën “malum” për të nënkuptuar frutat, pasi e njëjta fjalë mund të thotë edhe diçka të keqe. Pra, është një lojë fjalësh, duke iu referuar frutave që lidhen me gabimin e parë të madh të njerëzve.
Ndërkohë, pikturat dhe veprat e tjera artistike mbi Kopshtin e Edenit kanë ndihmuar në cilësimin e mollës si fryti i ndaluar. Ndërsa në poezinë epike “Parajsa e Humbur”të botuar për herë të parë në vitin 1667, poeti anglez Xhon Milton përdor 2 herë fjalën “mollë”për t’iu referuar frytit të ndaluar.
Por, a ishte molla në këtë poezi,molla që dimë sot, apo ndonjë fryt i përgjithshëm me
fara në mes? Për Apelbaum, për këtë ka disa dyshime. Milton e përshkruan “mollën”që sapo kafshoi Eva “si të paqartë nga jashtë, dhe jashtëzakonisht të lëngshme dhe të ëmbël”, të gjitha tipare që i bashkëngjiten pjeshkës.
burimi: https://www.livescience.com/what-was-forbidden-fruit-in-eden.html
Përshtati: Tirana Today
