Në vitin 1944, George Orwell-i, i shkroi një letër lexuesit të tij, Noel Willmett, i cili e kishte pyetur nëse totalitarizmi qe duke u vendosur nëpër të gjithë botën, meqenëse Anglia dhe Shtetet e Bashkuara nuk po ndiheshin. Sipas shumëkujt, kjo letër përmban edhe arsyet, që 4 vite më vonë, do të nxisnin Orwell-in të shkruante kryeveprën e tij “1984”:
I nderuar z. Willmet,
Më duhet t’u them se besoj ose druaj se duke e marrë botën në tërësi, këto fenomene janë në rritje. Pa asnjë dyshim, Hitleri shpejt do të zhduket, por vetëm në koston e forcimit të një (a) Stalini, (b) milionerëve anglo-amerikanë dhe (c) Fyhrer-ve të vegjël të tipit të Charles de Gaulle.
Të gjitha lëvizjet kombëtare, kudo, edhe ato që e kanë origjinën tek rezistenca ndaj dominimit gjerman, duket se po marrin forma jo-demokratike, duke u tubuar rreth ndonjë Fyhrer-i super-njeri (Hitler, Stalin, Salazar, Franco, Gandi, De Valera, sa për të dhënë disa shembuj), dhe vënë në zbatim teorinë se qëllimi justifikon mjetin.
Lëvizja, kudo në botë, duket të jetë në drejtimin e ekonomive të centralizuara, që mund të jenë “funksionale”, në një farë kuptimi ekonomik, por që nuk janë të organizuara në mënyrë demokratike dhe kanë prirje të krijojnë një sistem kastash.
Kjo mund të sjellë me vete tmerret e nacionalizmit më emocional dhe tendencën për të mos besuar tek ekzistenca e një të vërtete objektive, pasi, në fakt, të gjithë janë në një mendje me fjalët dhe profecitë e ndonjë “Fyhreri” të pagabueshëm.
Tashmë, historia, në një kuptim, ka pushuar së ekzistuari. Për shembull, nuk ekziston një histori e kohës sonë, e cila të mund të pranohet universalisht. Hitleri mund të thotë se hebrenjtë e filluan luftën dhe, nëse do ia dalë të mbijetojë, kjo do të bëhet historia zyrtare.
Nuk mund të thuhet që dy plus dy bëjnë pesë, se për shembull për qëllimet e balistikës në ushtri, duhet të bëjnë katër. Por, në llojin e botës që unë kam vërtet frikë se mund të shfaqet, një botë me dy ose tre super-shtete të mëdha, të cilat s’mund të pushtojnë njëri-tjetrin, shuma e dy plus dy mund të bëjë pesë, nëse vetëm këtë do e dëshironte “Fyhreri”.
Për aq sa mund të shoh, ky është drejtimi në të cilën jemi duke ecur, edhe pse, natyrisht, procesi është i kthyeshëm.
Sa për Britaninë e Madhe dhe Shtetet e Bashkuara, pavarësisht se çfarë mund të thonë pacifistët, nuk janë ende duke lëvizur drejt totalitarizmit dhe kjo shenjë është një ogur i mirë. Besoj thellësisht, siç e kam shpjeguar në librin tim, “Luani dhe njëbrirëshi”, se populli britanik zotëron aftësinë për të centralizuar ekonominë e vet pa e shkatërruar lirinë.
Por, duhet kujtuar se Britania dhe Shtetet e Bashkuara nuk e kanë provuar realisht, nuk kanë njohur humbjen dhe vuajtjen, dhe ekzistojnë disa simptoma negative, që i balancojnë ato pozitive. Sa për fillim, ka një indiferencë të përgjithshme ndaj perëndimit të demokracisë.
Kuptohet, për shembull, se në Angli askush nën moshën 26-vjeçare s’mund të votojë dhe me aq sa mund të shihet, shumica e njerëzve të kësaj moshe nuk i jep rëndësi votës. Së dyti, fakt është se intelektualët janë shumë më të prirur ndaj totalitarizmit, të paktën në perspektivë, në krahasim me njerëzit e thjeshtë.
Të gjithë intelektualët anglezë iu kundërvunë Hitlerit, por vetëm në koston e pranimit të Stalinit. Shumica e tyre janë krejtësisht të gatshëm për metoda diktatoriale, policinë sekrete, falsifikimin sistematik të historisë etj., nëse është fjala për ta bërë këtë nga ana “jonë”.
Të thuash që s’kemi një lëvizje fashiste në Angli, kjo nënkupton, në thelb, se të rinjtë në këtë kohë e kërkojnë “Fyhrerin” e tyre diku tjetër. Nuk mund të jemi të sigurt se kjo s’do të ndryshojë, apo që njerëzit e zakonshëm të mos mendojnë, pas 10 viteshsh, atë që mendojnë aktualisht intelektualët.
Shpresoj që kjo do të mos ndodhë, madje e besoj, por kjo vetëm me koston e një lufte. Nëse thjesht shpallet se gjithçka shkon për së mbari, dhe nuk shihen kurrkund simptomat në skajin e së majtës, nuk bëhet gjë tjetër, veçse ndihmohet totalitarizmi të afrohet gjithnjë e më tepër.
Ju gjithashtu më pyesni: nëse mendoj që prirja globale është drejt fashizmit, atëherë përse e mbështes luftën? Njoh mjaft mirë imperializmin britanik, për shkak se nuk më pëlqen, por e duroj përkundrejt atij nazist apo japonez, si një e keqe më e vogël.
Njësoj do të doja të mbështesja Bashkimin Sovjetik kundër Gjermanisë, pasi mendoj se ky vend nuk mund t’i ikë tërësisht të shkuarës së vet, dhe ruan mjaft ide origjinale nga Revolucioni, për të qenë një fenomen më premtues sesa Gjermania naziste.
Unë mendoj, dhe e kam menduar këtë qëkur nisi lufta në vitin 1936, apo më herët, se kauza jonë është e drejtë, por ne duhet të vazhdojmë ta bëjmë më mirë, çka sjell pashmangshmërisht kritika të vazhdueshme.
Sinqerisht i juaji, George Orwell
Përshtati për Tirana Today, Alket Goce
